Oyunun Kuralları - Yamyamlar (4)

En son ne zaman, önemli bir konu hakkında önceden bilgilendirilerek fikriniz soruldu veya oyunun kurallarını değerlendirebildiniz? Hatta, kuralları da bir yana koyalım, ne zaman önemli bir konuda kararınıza ihtiyaç duyuldu?

Herneyse, bir kez kurallarda uzlaştık mı, tartışmaya devam edebiliriz. Peki bu pratikte nasıl işler?

Diyelim ki on kişi, bir cankurtaran filikasındayız ve 37 gündür deniz üstündeyiz. Bu oyunu biraz daha ilginç hale getirebilmek için su sorunumuz olmadığını, ama yiyeceğimizin tükendiğini ve yenisini bulamadığımızı varsayalım. Şimdi sorun basittir: Bir şey yiyemezsek hepimizin öleceği kaçınılmazdır (Albay buna bayılacak, a.).

Bir teklif yapılır: eğer birbirimizi yersek, kurtarma gelene dek bir veya daha fazlamızın canlı kalma olasılığı olabilir. Dolayısıyla, demokratik bir şekilde iki konuda karar almamız teklif edilir:

1. İçinde bulunduğumuz koşullarda, bir veya daha fazlamızın hayatta kalma olasılığının artırılması isteniyorsa yamyamlık, zorunlu ve kabul edilebilir bir seçenektir.
2. Bir numaralı konuda uzlaşma sağlandığı takdirde, kimin kurban edileceğine karar vermenin en adil yolu kura çekmektir.

Birinci soru gerçekten önemlidir. Bu konuda uzlaşma sağlanamazsa, kura çekme gerçekleşemez. Bir kişi bile yamyamlığın zorunlu ve kabuledilebilir olduğunu kabul etmezse, ikinci aşamaya geçemeyiz; en azından demokratik olarak.

Peki ya dokuz kişi yamyamlığı kabul eder de bir kişi etmezse? Dokuzun oyu bir kişiyi alt etmez mi? Muhtemelen, ama çoğunluk olmaları eylemlerini haklı çıkartmayacaktır. Uyumsuz olanı katletmeleri hiç bir şekilde ahlaki olmayacaktır. Ve aleyhine olan bu zor duruma karşı kendisini savunma olanağı varsa, onuncu, savunma amacına yönelik yapacağı herşeyde BÜTÜNÜYLE haklı olacaktır.

Bunu söyledikten sonra, uyumsuzun vetosu herşeyin sonu anlamına gelmez. Örneğin, kalan dokuz kişi, altın kurala sadık kalarak, onuncu kişi yamyamlığı reddettiği için, bu kez kendi aralarından bir kurban seçip seçmeyeceklerini tartışabilirler.

Eğer şimdi bir uzlaşma sağlanırsa, bu dokuz kişi seçim ve kurban etme yöntemini tartışmaya başlayabilecekleri gibi, karşılıklılığın gereği olarak uyumsuz kişiyi bu olayın minetlerinden mahrum edebilirler ve buna hakları da vardır (gerçi bu durumda onuncu kişinin, bu nimeti verseler bile kabul edeceği kuşkuludur).

Bugüne dek karşılaştığım "denizde sağ kalma" ve benzeri hikayelerde, o ilk sorunun sorulduğunu hiç okumadım (yamyamlık zorunlu ve kabul edilebilir midir sorusu, a.). Hep bu soruya yanıtın olumlu olduğu varsayılır. Şunu da belirtmeliyim ki benzer bir durumda kalmadan hangi yönde karar vereceğinizi tahmin etmeniz çok zordur.

Ama kişisel olarak, kendimi öyle bir durumda bulursam, uyumsuz olacağımı umuyorum. Yaşamımın sonuna dek hayatta kalışımın sebebinin benimle beraber seyahat etmekte olan bir kişiyi öldürüp yemem olduğunu düşünerek yaşayamam. Ve diğer dokuz kişinin beni seçmesine de izin veremem. Azınlıkta olacağım için kaybedebilirim ama dövüşmeden kaybetmeyeceğim.

Birisi gönüllü olmuş olsa bile, kendi çıkarım için intiharlarını, tıpkı cinayet gibi onaylayamam. Öte yandan, 38. sabah uyandığımızda birisini üzerinde "lütfen beni yiyin ve sağ kalın" yazan bir notla intihar etmiş bulursam, şaşırmış olsam da, bu asil fedakarlığın boşa gitmemesi adına cesedin bana düşen kısmını yerim.

Herkes kendi kişisel çizgisini farklı noktada çekebilir. Kişisel özerkliğin anlamı budur. Neyi hoşgireceğinize ve sınırınızı nerede çizececeğinize ben karar veremem. Bu kararı kendiniz vermelisiniz. Benzer şekilde, sınırımın nerede olmasının dayatılmasına izin vermem.

Tüm taraflar karar alma sürecine ve sonucun kendileri için bağlayıcı olacağına özgürce ve bilerek onay vermişse, hiçbir karar verme yönteminde ahlaken bir yanlışlık yoktur.

Yeterince açık olması için söylüyorum, yukarıda paragrafta anahtar sözcük tümdür. Onay vermemiş olan, zaten baştan kabul etmediği kurallar tarafından sınırlanamaz. Çoğunluğun, a) kuralları, b) kararı kabul etmiş olduğu gerçeği, kuralları kabul etmemiş olan uyumsuza kararı dayatmalarını ahlaken haklı çıkarmaz.

3. Bölüm - 5. Bölüm

Resim: Salvador Dali, Yamyam. Paul Watts Collection