Dördüncü Göz

Her şey Roma'yı gösterir, tanrıların başkentini, yalnızca umulan ölümleri sayesinde kabul edildikleri yeri, kendilerine ait her şeyi, evlerini, vatanlarını bırakmak, şu veya bu ulusun tanrısı olmaktan çıkmaları şartıyla. Onları gerçekten kabul edebilmek için Roma onları zavallı, çaresiz, kansız yaratıklar olarak gösteren vahşi bir operasyona tabi tutmuştur. Resmi yaşamlarında, bu herkesçe tanınan büyük varlıklar Roma'nın basit hizmetkarları durumuna düşmüştür. Fakat Olimpos aristokrasisinin bu düşüşüne kır yaşamının o kaçınılmaz yaşam arzusuyla süslenmiş, uçsuz bucaksız ovaların, ormanların, tepelerin ve kaynakların sahibi ilkel tanrılar katılmamıştır. Bunlar çınarların gölgesinde, gürüldeyen akarsuların kenarında ve göllerde yaşamış, yok edilemişlerdir. Kim mi söylüyor? Tabii ki Kilise, kendisiyle çelişme pahasına. Öldüklerini ilan edip, zavallıları cezalandırmaya devam ederek. Yüzyıl üstüne yüzyıl, konsüllerinde tehditler yağdırarak, onlara ölmelerini emrederek... Heyhat! E

Bazı yazarlar Hristiyanlığın nihai zaferinden az önce, Ege Denizi kıyıları boyunca "Yüce Pan öldü!" diyen gizemli bir sesin duyulduğuna yemin eder. Doğa'nın eski evrensel tanrısı artık yok. Sevinç büyüktü; sanki Doğa'nın hükmü kalmadı diye günaha duyulan arzu da yok olacaktı. Fırtınalı geçen yılların ardından insan ruhu nihayet barışın tadını çıkaracaktı. Görülen, kadim tapınmanın sonu, eski inancın ölümü, binlerce yıllık dinsel formların yitişi miydi? Hayır! Bundan çok daha fazlası. İlk Hristiyan kaynaklarına bakmak yeterli; her satırda doğanın yok oluşuna ve yaşamın sonuna duyulan özlemi görürüz -- kısaca, dünyanın sonu avcumuzun içindedir. Sahte bir hayatiyeti bunca zaman boşuna sürdüren yaşam tanrıları için oyun bitti. Dünyaları paramparça olup çöküyor. Hepsi hiçlik tarafından yutulacak: "Yüce Pan öldü!" Tanrıların ölmesinin gerekmesi yeni bir din değil. Birden fazlan eski mezhebin temeli tanrıların ölümüne dayanır. Osiris ölür, Adonis ölür --