Sansürü Aşmanın Teknik Yolları (1)
İnternet içeriğinin süzülmesi
İçerik süzme ya da yaygın yarı İngilizce söylenişiyle içerik filtreleme internet erişimine kısıtlar (kontrol) koyma olanağı sağlar. Teknolojinin çıkış amacı bireysel düzeyde olmasına rağmen - ana-babaların çocuklarının uygunsuz içeriğe erişmesini engellemek - teknoloji, kurumsal ve ulusal düzeyde yaygın biçimde kullanılmaya başlanmıştır. İçeriğe erişimi denetlemek okullar, kütüphaneler ve şirketlerin de dahil olduğu çeşitli kuruluşların birinci önceliği olmuştur. Süzme teknolojisi giderek artarak ulusal düzeyde de uygulanmaktadır. Belirli içeriğe erişim, çoğunlukla sudan gerekçelerle tüm nüfusa yasaklanmaktadır.
İçerik süzme teknolojileri genellikle liste temelli engellemeye bel bağlar, ve içeriğe ulaşmayı önlemek için anahtar-sözcük eşleştirmesi gibi teknikleri birlikte kullanırlar. Alan isimleri (ing: domain names) ve adreslerden (URL: uniform resource locator) oluşan listeler derlenip sınıflandırıldıktan sonra süzme yazılımına yüklenir ve yazılım belirtilen sınıflardaki içeriği engellemeye ayarlanır. Kullanıcılar ağdaki bir sayfaya erişmeye çalıştıklarında, süzme yazılımı veritabanındaki listeleri kontrol eder ve listede olan her sayfaya erişimi önler. Anahtar-sözcük engellemesi açıksa, yazılım ulaşılmaya çalışan her sayfayı (alan adı, adresi, yazılar, resimler, vb) kontrol edecek ve anahtar-sözcüğe rastlaması durumunda erişimi engelleyecektir.[1]
Süzme sistemlerinin iki temel hatası var: aşırı engelleme ve az engelleme. Sık sık yanlış sınıflandırılmış içeriği engellerken niyetlenen içeriği engellemiyorlar. Ama buradaki kilit nokta süzme teknolojilerince engellenen site listelerinin hazırlanışındaki gizlilik. Kamuya açık bir kaç liste olmasına rağmen (çoğu pornografiye odaklanmış), ticari süzme listeleri ve ulusal düzeyde uygulananlar hala bir sır. Sınıflandırılmış alan adı ve adres (URL) listeleri üreticilerinin fikri mülkü ve kamuya açıklanmıyor. Bazı yazılım üreticiler adres kontrolü için çevrimiçi (on-line) olanaklar sunsa bile listelerin kendisi sır ve kontrol ya da analiz için kullanılamıyor.
Ticari süzme teknolojilerini kullanan ülkeler genellikle bu listelere kendi ülkelerine özel eklemeler yapmakta. Engellenen sitelerse çoğunlukla muhalif siyasal parti veya hareketler, uluslararası haber kuruluşları ve hükümete eleştiri içeren siteler. Çoğu ülke dile odaklı, ve ingilizce sitelerin aksine, günceler (bloglar) ve forumlar gibi tartışma sitelerini hedef alıyor.
Sansürü aşma teknolojileri
Devletin yönetimindeki internet içeriğini süzen ve gözetleyen rejimlere bir tepki olarak kullanıcıların engellemeleri aşmasına yönelik değişik teknolojiler su yüzüne çıkmış durumda. Vatandaşların ve sivil toplum örgütlerinin internet sansürüne ve takibe karşı korunabilmelerini sağlayan sayısız proje mevcut. Bu araçlara genel bir tanım olarak "aşma ya da aldatma ya da nasıl derseniz öyle" teknolojileri (ing: circumvention technologies) ismi verilmiş. Çalışma ilkeleriyse basit: içeriğin engellendiği ülkedeki kullanıcının isteklerini, içeriğin engellenmediği ve kullanıcının ulaşabildiği bir ülkedeki makinenin aracılığıyla yapmak. Bu şekilde sansürcü rejimce engellenmeyen aracı makine, kullanıcı adına içeriği alır ve ona nakleder. Bazen, bu teknolojiler özel bir süzme tekniği için veya belirli bir ülke için ayarlanır. Diğer durumlardaysa teknolojinin asıl amacı sansürü aşmak olmamasına rağmen kullanıcılar teknolojiyi bu amaca yönelik uyarlarlar.[2]
Bu tekniklerin bazıları özel şirketler, diğerleriyse hackerlar ve eylemciler tarafından geliştirilmiştir. Küçük betiklerden (programcıklar), tam teşekküllü eşten eşe ağ protokolleri arasında geniş bir yelpaze üstünde yer alırlar. Anılacak teknolojilerin farklılığı göz önüne alındığında, ihtiyaçlarına uygun teknolojiyi seçebilmeleri için kullanıcıların, her bir tekniğin güçlü ve zayıf yanlarını bilmeleri zorunluluğu ortaya çıkar.[3]
Her sansürü aşma teknolojisinin iki tarafı vardır: sansürü aşmanızı sağlayan taraf ve kullanıcı. Tedarikçi taraf içeriğin süzülmediği ya da engellenmediği yerde yazılımını kurar ve bu hizmeti sansür uygulanan yerlerden internete erişenlerin emrine sunar. Başarılı bir anti-sansür yönteminin iki tarafın da ihtiyaçlarını karşılaması gerekir.
Bu makalenin amacı, varolan sansürle mücadele yöntemlerinden birini kullanmaya karar vermiş ve hangi yöntemin kendisi için en uygunu olacağını anlamak isteyen kullanıcıları bilgilendirmektir. Bu, kullanıcıların ihtiyaç ve kapasitelerini belirleyerek yapılacak - hem sağlayanın, hem de kullananın - ve teknolojilerin kullanılabilirliğiyle makul düzeyde bir güvenlik arasında denge kurulmaya çalışılacaktır. Etkili, güvenli ve sürdürülebilir bir mücadele sadece doğru kullanıcıyla doğru teknolojiyi birleştirerek sağlanabilir.
[1] Anahtar-sözcük eşleştirmesi takip yazılımlarının da temelini oluşturur. Burada program engellemek yerine, anahtar-sözcüğün kullanılması durumunda ilgili kişilere haber verir ve kullanıcın yaptığı herşeyi kaydeder. Faşist yönetimlerin pek sevdiği bir uygulamadır.
[2] Tercüme servisleri örneğinde olduğu gibi. Dördüncü Göz'deki tüm videolara yorumlar kısmında verilen tercüme linkiyle ulaşabilirsiniz. Unutulmaması gereken nokta, bugünlerde Youtube'a uygulanan sansürün bilfiil internet paketleri (ağda veriler paketler halinde iletilir) içerik denetimine tabi tutulmadığı için bu linklerin çalışmasıdır. Paketlerin denetlenmesi durumunda, bağlantınızı ayrıca şifrelemeniz gerekecekti.
[3] Bu önemli bir noktadır. Bir tekniği kullanmayı öğrenmek kadar, aldığınız riski ve sorumluluğu, artı hukuki durumu bilmek de faydalıdır; hatta şarttır. Bazı ülkelerde insanların hapis yatarak, işkence görerek veya hayatını kaybederek bedel ödemiş olduğunu unutmamak gerekir. Türkiye'nin bu konulardaki sicili pek de parlak değildir.
İçerik süzme ya da yaygın yarı İngilizce söylenişiyle içerik filtreleme internet erişimine kısıtlar (kontrol) koyma olanağı sağlar. Teknolojinin çıkış amacı bireysel düzeyde olmasına rağmen - ana-babaların çocuklarının uygunsuz içeriğe erişmesini engellemek - teknoloji, kurumsal ve ulusal düzeyde yaygın biçimde kullanılmaya başlanmıştır. İçeriğe erişimi denetlemek okullar, kütüphaneler ve şirketlerin de dahil olduğu çeşitli kuruluşların birinci önceliği olmuştur. Süzme teknolojisi giderek artarak ulusal düzeyde de uygulanmaktadır. Belirli içeriğe erişim, çoğunlukla sudan gerekçelerle tüm nüfusa yasaklanmaktadır.
İçerik süzme teknolojileri genellikle liste temelli engellemeye bel bağlar, ve içeriğe ulaşmayı önlemek için anahtar-sözcük eşleştirmesi gibi teknikleri birlikte kullanırlar. Alan isimleri (ing: domain names) ve adreslerden (URL: uniform resource locator) oluşan listeler derlenip sınıflandırıldıktan sonra süzme yazılımına yüklenir ve yazılım belirtilen sınıflardaki içeriği engellemeye ayarlanır. Kullanıcılar ağdaki bir sayfaya erişmeye çalıştıklarında, süzme yazılımı veritabanındaki listeleri kontrol eder ve listede olan her sayfaya erişimi önler. Anahtar-sözcük engellemesi açıksa, yazılım ulaşılmaya çalışan her sayfayı (alan adı, adresi, yazılar, resimler, vb) kontrol edecek ve anahtar-sözcüğe rastlaması durumunda erişimi engelleyecektir.[1]
Süzme sistemlerinin iki temel hatası var: aşırı engelleme ve az engelleme. Sık sık yanlış sınıflandırılmış içeriği engellerken niyetlenen içeriği engellemiyorlar. Ama buradaki kilit nokta süzme teknolojilerince engellenen site listelerinin hazırlanışındaki gizlilik. Kamuya açık bir kaç liste olmasına rağmen (çoğu pornografiye odaklanmış), ticari süzme listeleri ve ulusal düzeyde uygulananlar hala bir sır. Sınıflandırılmış alan adı ve adres (URL) listeleri üreticilerinin fikri mülkü ve kamuya açıklanmıyor. Bazı yazılım üreticiler adres kontrolü için çevrimiçi (on-line) olanaklar sunsa bile listelerin kendisi sır ve kontrol ya da analiz için kullanılamıyor.
Ticari süzme teknolojilerini kullanan ülkeler genellikle bu listelere kendi ülkelerine özel eklemeler yapmakta. Engellenen sitelerse çoğunlukla muhalif siyasal parti veya hareketler, uluslararası haber kuruluşları ve hükümete eleştiri içeren siteler. Çoğu ülke dile odaklı, ve ingilizce sitelerin aksine, günceler (bloglar) ve forumlar gibi tartışma sitelerini hedef alıyor.
Sansürü aşma teknolojileri
Devletin yönetimindeki internet içeriğini süzen ve gözetleyen rejimlere bir tepki olarak kullanıcıların engellemeleri aşmasına yönelik değişik teknolojiler su yüzüne çıkmış durumda. Vatandaşların ve sivil toplum örgütlerinin internet sansürüne ve takibe karşı korunabilmelerini sağlayan sayısız proje mevcut. Bu araçlara genel bir tanım olarak "aşma ya da aldatma ya da nasıl derseniz öyle" teknolojileri (ing: circumvention technologies) ismi verilmiş. Çalışma ilkeleriyse basit: içeriğin engellendiği ülkedeki kullanıcının isteklerini, içeriğin engellenmediği ve kullanıcının ulaşabildiği bir ülkedeki makinenin aracılığıyla yapmak. Bu şekilde sansürcü rejimce engellenmeyen aracı makine, kullanıcı adına içeriği alır ve ona nakleder. Bazen, bu teknolojiler özel bir süzme tekniği için veya belirli bir ülke için ayarlanır. Diğer durumlardaysa teknolojinin asıl amacı sansürü aşmak olmamasına rağmen kullanıcılar teknolojiyi bu amaca yönelik uyarlarlar.[2]
Bu tekniklerin bazıları özel şirketler, diğerleriyse hackerlar ve eylemciler tarafından geliştirilmiştir. Küçük betiklerden (programcıklar), tam teşekküllü eşten eşe ağ protokolleri arasında geniş bir yelpaze üstünde yer alırlar. Anılacak teknolojilerin farklılığı göz önüne alındığında, ihtiyaçlarına uygun teknolojiyi seçebilmeleri için kullanıcıların, her bir tekniğin güçlü ve zayıf yanlarını bilmeleri zorunluluğu ortaya çıkar.[3]
Her sansürü aşma teknolojisinin iki tarafı vardır: sansürü aşmanızı sağlayan taraf ve kullanıcı. Tedarikçi taraf içeriğin süzülmediği ya da engellenmediği yerde yazılımını kurar ve bu hizmeti sansür uygulanan yerlerden internete erişenlerin emrine sunar. Başarılı bir anti-sansür yönteminin iki tarafın da ihtiyaçlarını karşılaması gerekir.
Bu makalenin amacı, varolan sansürle mücadele yöntemlerinden birini kullanmaya karar vermiş ve hangi yöntemin kendisi için en uygunu olacağını anlamak isteyen kullanıcıları bilgilendirmektir. Bu, kullanıcıların ihtiyaç ve kapasitelerini belirleyerek yapılacak - hem sağlayanın, hem de kullananın - ve teknolojilerin kullanılabilirliğiyle makul düzeyde bir güvenlik arasında denge kurulmaya çalışılacaktır. Etkili, güvenli ve sürdürülebilir bir mücadele sadece doğru kullanıcıyla doğru teknolojiyi birleştirerek sağlanabilir.
[1] Anahtar-sözcük eşleştirmesi takip yazılımlarının da temelini oluşturur. Burada program engellemek yerine, anahtar-sözcüğün kullanılması durumunda ilgili kişilere haber verir ve kullanıcın yaptığı herşeyi kaydeder. Faşist yönetimlerin pek sevdiği bir uygulamadır.
[2] Tercüme servisleri örneğinde olduğu gibi. Dördüncü Göz'deki tüm videolara yorumlar kısmında verilen tercüme linkiyle ulaşabilirsiniz. Unutulmaması gereken nokta, bugünlerde Youtube'a uygulanan sansürün bilfiil internet paketleri (ağda veriler paketler halinde iletilir) içerik denetimine tabi tutulmadığı için bu linklerin çalışmasıdır. Paketlerin denetlenmesi durumunda, bağlantınızı ayrıca şifrelemeniz gerekecekti.
[3] Bu önemli bir noktadır. Bir tekniği kullanmayı öğrenmek kadar, aldığınız riski ve sorumluluğu, artı hukuki durumu bilmek de faydalıdır; hatta şarttır. Bazı ülkelerde insanların hapis yatarak, işkence görerek veya hayatını kaybederek bedel ödemiş olduğunu unutmamak gerekir. Türkiye'nin bu konulardaki sicili pek de parlak değildir.
Yorumlar
Yorum Gönder