Özet ve Son - imp33
Küresel İnternet,
Bir zamanların özgürlük pınarı,
Güzün ürpertisi çok yakın.[1]
Son otuz yıl içinde bir avuç seçkin siteyi birbirine bağlayan bir araştırma aracı olan internet, küresel bir kitle iletişim ortamına evrildi. Ani, çoğunlukla tepkisel olan bu evrim geniş çevrelerce kişilerin eylemlerinden sorumlu tutulamadıkları, kötü niyetlilere hakedilmemiş anonimlik sağlayan, ve fikri mülkiyeti yasalardan kaçarak tehdit altında tutar gibi algılanmasına yol açtı.
Tasarım, geliştirme ve uygulama aşamalarındaki bir dizi teknoloji internetin bu görünen sakatlıklarını düzeltmeyi amaçlıyor. Eğer bunlar yürürlüğe konur ve mantıksal sonuçlarına tümevarımla gidilirse, netice onu tasarlayanların ve bugünün internetinden çok daha farklı olacak. İnternet, geçen yüzyılın hiç bir icadıyla karşılaştırılamayacak şekilde gücü bireylere veriyor, onların istedikleri zamanda öğretmelerine, öğrenmelerine, keşfetmelerine, haberleşmelerine, topluluklar oluşturmalarına ve işbirliğine girmelerine olanak sağlıyor. Göreceli olarak bakıldığında, bu gücü onlara, hükümetler ve büyük ticari kuruluşlar pahasına veriyor, böylece bir yüzyıldır gözlemlediğimiz özgür vatandaşları ve üretken bireyleri yalın bir kul ve tüketiciye indirgeyen gücün tekelleşmesi eğilimini tersine çeviriyor.
Gücün, özellikle de tekelleşmiş gücün isteyerek bırakıldığı nadirdir. Günümüzün bigi işlem ve ağ mimarilerinin varolduğu iddia edilen sorunlarını çözeceğini savunan her teknoloji gerek tek başına, gerekse diğerleriyle birlikte güç dengesini bireyden tekrar merkeze aktarıp aktarmadığı, internetin eşler arası mimarisini basım ve yayıncılıkta olduğu gibi üretici/tüketici modeline çevirip çevirmediği bağlamında dikkalice incelenmelidir. Teknolojiler aynı zamanda, bilgi akışı ve bireyler arası ilişkiye merkezi kontrol noktaları koyup koymadığı yönünde değerlendirilmeli, eşitlik için tasarlanmış bugünün mimarisine bir hiyerarşi dayatıp dayatmadığı sorulmalıdır.
Teknoloji hızla değişir, ama toplumsal, siyasal ve iktisadi yapılar yavaş uyum sağlar ve daha dirençlidirler. Hükümetin telgraf ve telefon tekelleri Avrupa'da bir yüzyıldan uzun sürmüştür. Şu ana dek, internet organik olarak evrilmiş, içinde yaşadığı toplumların etkisinden uzak kalmıştır. Gelişmiş ülkelerde ekonominin ve iletişimin yaşamsal bir parçası olarak internet ve toplum birbiriyle bir şekilde uzlaşmak ve bundan sonra nasıl olacağına karar vermek durumundadır. Bu süreç işliyor ve 2010 yılına dek büyük oranda yerine oturmuş olacak; ve ortaya çıkacak mimari 21. yüzyıl boyunca kalacak.
Doğacak mimarinin yapıtaşları çoktan masanın üstünde, ve bunların birbirine nasıl uyacağını çeşitli oyuncular keşfetmeye çalışıyor. Bu makalede, sizi bu temel yapıtaşlarıyla tanıştırmaya çabaladım, her birinin yaygın biçimde algılanan sorunlara nasıl çözümmüş gibi sunulacağını anlattım, sonra muhtemel sonuçları, özellikle de bu yapıtaşlarının tek başına değil de birlikte kullanıldıkları zaman -bunları savunanların hiç yapmadığı bir şey- doğacak olanları gösterdim.
20. yüzyılın son günlerinde internet ticaretinin sahte şafağını yaşadık; gerçekdışı beklentiler üretildi, servetler edinildi ve çoğunlukla da kaybedildi. Ama aslında 70'lerden bugüne dek gördüğümüz internetin uzun ve tek şafağıydı, küçük bir ışıltıyla başladı, giderek büyüdü, büyüdü ve dünyanın en karanlık köşelerini bile aydınlattı. Bugün bile, dünya nüfusunun küçük bir bölümü, %10'u, interneti kullanabiliyor, ve en ileri toplumlarda bile insan etkileşimine olan etkisi daha yeni yeni keşfedilmekte. Katlanan geometrik büyüme sorun yaratır -internetin bugüne dek çökmemiş olması onu yaratanların ve tasarımının ne kadar bilgece olduğunun en büyük kanıtıdır. Bugün, sorunlar ortadadır, ve insanlar onları çözmek için çalışıyor. Hangi çözümler benimsenirse benimsensin (veya benimsenmesin -çözümler daha kötüyse insan var olan sorunlarla yaşamayı rasyonelce seçebilir), bizimle uzun süre birlikte olacak. İnternetin bireyleri hükümetler ve büyük şirketler pahasına güçlendiren yapısının mı korunacağı, ya da internet cininin lambasına onu bir tehdit olarak gören hükümetler ve büyük medya güçleri tarafından geri mi sokulacağına önümüzdeki bir kaç yılda karar verilecek. İnternetin uzun süren şafağının sahte bir şafak mı, yoksa insanlığı aydınlatacak yeni bir günün müjdecisi mi olduğunu bu karar belirleyecek.
[1] Haiku çevrilince hece ölçüsü şaşıyor. En azından özgün halini burada vereyim istedim:
Global Internet,
Once a spring of liberty,
Autumn chill so near.
6 Mart 2008'de yayınlandı.
Bir zamanların özgürlük pınarı,
Güzün ürpertisi çok yakın.[1]
Son otuz yıl içinde bir avuç seçkin siteyi birbirine bağlayan bir araştırma aracı olan internet, küresel bir kitle iletişim ortamına evrildi. Ani, çoğunlukla tepkisel olan bu evrim geniş çevrelerce kişilerin eylemlerinden sorumlu tutulamadıkları, kötü niyetlilere hakedilmemiş anonimlik sağlayan, ve fikri mülkiyeti yasalardan kaçarak tehdit altında tutar gibi algılanmasına yol açtı.
Tasarım, geliştirme ve uygulama aşamalarındaki bir dizi teknoloji internetin bu görünen sakatlıklarını düzeltmeyi amaçlıyor. Eğer bunlar yürürlüğe konur ve mantıksal sonuçlarına tümevarımla gidilirse, netice onu tasarlayanların ve bugünün internetinden çok daha farklı olacak. İnternet, geçen yüzyılın hiç bir icadıyla karşılaştırılamayacak şekilde gücü bireylere veriyor, onların istedikleri zamanda öğretmelerine, öğrenmelerine, keşfetmelerine, haberleşmelerine, topluluklar oluşturmalarına ve işbirliğine girmelerine olanak sağlıyor. Göreceli olarak bakıldığında, bu gücü onlara, hükümetler ve büyük ticari kuruluşlar pahasına veriyor, böylece bir yüzyıldır gözlemlediğimiz özgür vatandaşları ve üretken bireyleri yalın bir kul ve tüketiciye indirgeyen gücün tekelleşmesi eğilimini tersine çeviriyor.
Gücün, özellikle de tekelleşmiş gücün isteyerek bırakıldığı nadirdir. Günümüzün bigi işlem ve ağ mimarilerinin varolduğu iddia edilen sorunlarını çözeceğini savunan her teknoloji gerek tek başına, gerekse diğerleriyle birlikte güç dengesini bireyden tekrar merkeze aktarıp aktarmadığı, internetin eşler arası mimarisini basım ve yayıncılıkta olduğu gibi üretici/tüketici modeline çevirip çevirmediği bağlamında dikkalice incelenmelidir. Teknolojiler aynı zamanda, bilgi akışı ve bireyler arası ilişkiye merkezi kontrol noktaları koyup koymadığı yönünde değerlendirilmeli, eşitlik için tasarlanmış bugünün mimarisine bir hiyerarşi dayatıp dayatmadığı sorulmalıdır.
Teknoloji hızla değişir, ama toplumsal, siyasal ve iktisadi yapılar yavaş uyum sağlar ve daha dirençlidirler. Hükümetin telgraf ve telefon tekelleri Avrupa'da bir yüzyıldan uzun sürmüştür. Şu ana dek, internet organik olarak evrilmiş, içinde yaşadığı toplumların etkisinden uzak kalmıştır. Gelişmiş ülkelerde ekonominin ve iletişimin yaşamsal bir parçası olarak internet ve toplum birbiriyle bir şekilde uzlaşmak ve bundan sonra nasıl olacağına karar vermek durumundadır. Bu süreç işliyor ve 2010 yılına dek büyük oranda yerine oturmuş olacak; ve ortaya çıkacak mimari 21. yüzyıl boyunca kalacak.
Doğacak mimarinin yapıtaşları çoktan masanın üstünde, ve bunların birbirine nasıl uyacağını çeşitli oyuncular keşfetmeye çalışıyor. Bu makalede, sizi bu temel yapıtaşlarıyla tanıştırmaya çabaladım, her birinin yaygın biçimde algılanan sorunlara nasıl çözümmüş gibi sunulacağını anlattım, sonra muhtemel sonuçları, özellikle de bu yapıtaşlarının tek başına değil de birlikte kullanıldıkları zaman -bunları savunanların hiç yapmadığı bir şey- doğacak olanları gösterdim.
20. yüzyılın son günlerinde internet ticaretinin sahte şafağını yaşadık; gerçekdışı beklentiler üretildi, servetler edinildi ve çoğunlukla da kaybedildi. Ama aslında 70'lerden bugüne dek gördüğümüz internetin uzun ve tek şafağıydı, küçük bir ışıltıyla başladı, giderek büyüdü, büyüdü ve dünyanın en karanlık köşelerini bile aydınlattı. Bugün bile, dünya nüfusunun küçük bir bölümü, %10'u, interneti kullanabiliyor, ve en ileri toplumlarda bile insan etkileşimine olan etkisi daha yeni yeni keşfedilmekte. Katlanan geometrik büyüme sorun yaratır -internetin bugüne dek çökmemiş olması onu yaratanların ve tasarımının ne kadar bilgece olduğunun en büyük kanıtıdır. Bugün, sorunlar ortadadır, ve insanlar onları çözmek için çalışıyor. Hangi çözümler benimsenirse benimsensin (veya benimsenmesin -çözümler daha kötüyse insan var olan sorunlarla yaşamayı rasyonelce seçebilir), bizimle uzun süre birlikte olacak. İnternetin bireyleri hükümetler ve büyük şirketler pahasına güçlendiren yapısının mı korunacağı, ya da internet cininin lambasına onu bir tehdit olarak gören hükümetler ve büyük medya güçleri tarafından geri mi sokulacağına önümüzdeki bir kaç yılda karar verilecek. İnternetin uzun süren şafağının sahte bir şafak mı, yoksa insanlığı aydınlatacak yeni bir günün müjdecisi mi olduğunu bu karar belirleyecek.
[1] Haiku çevrilince hece ölçüsü şaşıyor. En azından özgün halini burada vereyim istedim:
Global Internet,
Once a spring of liberty,
Autumn chill so near.
6 Mart 2008'de yayınlandı.
Yorumlar
Yorum Gönder